Dramatiek

Over de drama's die ik heb gezien...

Mijn King Lear recensie

Wat betekent het om een klassiek stuk van Shakespeare als King Lear vandaag opnieuw te laten zien? Daaraan dacht ik terwijl ik King Lear, geregisseerd door Simon de Vos, live aan het bekijken was. In 2017 koos regisseur Simon De Vos voor een vergelijking tussen Shakespeares verhaal en de crisis van Europa. Voor mij ging het toneel niet alleen om zijn politieke kritiek, maar ook vooral over de thema's van macht, familie en verraad en alles dat daarbij hoort. Voor dat ik het toneelstuk bekeek deed ik een stemtest, de stemtest zou mij vertellen welke karakter het best bij mij zou passen. Deze test gaf mij Edmund als resultaat. Edmund is de slimme, ambitieuze bastaardzoon van Gloucester en speelt een grote rol in het verhaal. Hij liet me zien hoe een buitenstaander zijn plekje probeert te veroveren in een wereld die hem niet wil of mag.

De voorstelling opent in een strakke, bureaucratische wereld. Een decor van lampen die als lichten in een kantoortoren ogen, en schermen vol cijfers en grafieken. Geen middeleeuws kasteel, maar een vergaderzaal vol ambitieuze bureaucraten. Dit maakt de bedoeling van de voorstelling direct vrij duidelijk: we kijken niet naar een oud verhaal uit de zestiende eeuw, maar naar een dergelijke situatie die we elke dag op het nieuws zien. Vluchtelingencrisis, euroscepsis, verdeeldheid tussen noord en zuid. Deze aspecten maken het toneelstuk versterken het toneelstuk. Het is geen oud toneelstuk dat alleen werkt in de 16e eeuw, het is een toneelstuk die toegepast kan worden op elke periode.

Toch merkte ik wel soms dat het politieke frame net iets te strak zat. Terwijl Lear zijn rijk verdeelt, denk je direct aan ons politieke landschap. Dat is een sterke keuze en draagt bij de relevantie van dit toneelstuk. De letterlijke politieke beeldspraak—zoals stapels dossiers en een referendum dat Lear uitschrijft—maakt de klassieke liefdevraag zakelijk: "Wie houdt echt van mij?" wordt "Wie stemt nog loyaal?" Dat is scherp, maar soms ook koud.

Edmund is in deze productie een van de spannendste personages, zoals verwacht. De acteur die hem bespeelt geeft hem een moderne, cynische draai die echt wel past bij iemand met zo'n achtergrond. Hij praat snel, slim en formeel en met genoeg passie om je het echt te verkopen. Hij wijkt daarbij ook nooit van zijn plan af. Zijn monoloog "Why bastard? Wherefore base?" is in deze versie geen sierlijke Shakespeare-tekst, maar een rauwe speech waarin hij zijn plek opeist.

Dat raakte me wel wat harder dan de rest, net zoals Edmund probeer ik soms harder te werken om ergens bij te horen maar lukt dat niet echt altijd. Hij wordt als bastaard behandeld, als iemand die er niet moest zijn, krijgt nooit de rechten van zijn broer Edgar. Zijn woede groeit en blijft groeien, totdat hij uiteindelijk terugslaat. Dit maakt Edmund niet alleen boosaardig, maar ook begrijpelijk. Hij wil erkenning, net als wij dat willen in onze eigen leefwereld. Daardoor zie je in hem niet alleen een schurk, maar een mens die kapot is gegaan door onrecht.

De voorstelling wisselt snel tussen zakelijke scènes en explosieve momenten. Een goed voorbeeld is de storm-scène. Lear staat in een donkere ruimte, waar plots felle lampen gaan knipperen en harde en emotie verwekkende beats van Stijn Cole invallen. De acteurs rennen, schreeuwen, smeken om begrip. Zo voel je de waanzin van Lear ervaart samen met de spanning van een moderne crisis.

Zoals het review van Evelyne Coussens zegt, lijkt de voorstelling te worstelen met de gelijktijdigheid in de storm-scène. De storm-scène eindigt in een abstract dansmoment met solo's op een bijna lege vloer. Het is mooi vormgegeven, maar raakt even los van het verhaal. De emoties van Lear en Gloucester voelen dan niet meer helemaal verbonden met de dans. Gelukkig herpakt het stuk zich snel, wanneer Cordelia en Lear elkaar weervinden in een ingetogen scène.

Lear zelf komt ook zeer indrukwekkend over. Zijn grote gebaren en luide stem passen goed bij een man van zijn statuut. Hij bouwt zo een tragisch verhaal op die begint met een man van trots naar een gebroken man met

niks over. Gloucester als ambtenaar-volmachtige geeft zelf ook een zeer overtuigend contrast. Hij begint zakelijk en eervol, maar wordt later gekweld als hij blind wordt.

De dochters Goneril en Regan met hun scherpe en kille rivaliteit die je doet springen van de spanning. De actrice die Cordelia speelt geeft haar een warme, menselijkere stem en vervult haar rol geweldig. In haar rustige eerlijkheid ervaar je een andere vorm van loyaliteit die Lear juist hard straft. De Nar is een zwevende spil: grappig, pijnlijk, en soms eng. Hij benadrukt steeds de waarheid die Lear niet wil horen.

Uiteindelijk laat deze King Lear me nadenken over hoe we klassieke stukken naar nu brengen. De kern van Shakespeare zit er nog sterk tussen, familieconflict, macht en verraad raken ook nog steeds even hard toen als vandaag. Vooral Edmunds verhaal vond ik sterk, zijn drang naar erkenning en zijn woede om uitsluiting zetten je aan het denken over hoe wij met buitenstaanders omgaan.

Ik geef deze voorstelling 4 van de 5 sterren. Simon De Vos en zijn team leverden een krachtige, moderne interpretatie die een verband maakt tussen verleden en heden.